Rewitalizację określa się jako kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji. Rewitalizacja zakłada optymalne wykorzystanie specyficznych uwarunkowań danego obszaru oraz wzmacnianie jego lokalnych potencjałów (w tym także kulturowych) i jest procesem wieloletnim, prowadzonym przez interesariuszy (m.in. przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, właścicieli nieruchomości, organy władzy publicznej, etc.) tego procesu, w tym przede wszystkim we współpracy z lokalną społecznością. Działania służące wspieraniu procesów rewitalizacji prowadzone są w sposób spójny: wewnętrznie (poszczególne działania pomiędzy sobą) oraz zewnętrznie (z lokalnymi politykami sektorowymi, np. transportową, energetyczną, celami i kierunkami wynikającymi z dokumentów strategicznych i planistycznych)[1]
Rewitalizacja koncentruje się na czterech głównych obszarach:
- Gospodarczym – tworzenie nowych miejsc pracy oraz pobudzanie powstawania nowych podmiotów gospodarczych i aktywności gospodarczej.
- Społecznym – działania koncentrujące się na zapobieganiu patologiom i wykluczeniu społecznemu (marginalizacji, bezrobociu, ubóstwu) oraz mające na celu wzrost integracji i aktywizacji mieszkańców Gminy.
- Przestrzenno-funkcjonalnym – w zakresie poprawy wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną.
- Technicznym – zły stan techniczny obiektów, które są własnością Gminy, brak rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska.
Modelowy Standard Aktywnej Integracji (MSAI) to zalecenia dla jednostek samorządu terytorialnego oraz publicznych i pozarządowych podmiotów pomocy i integracji społecznej opracowane, na bazie doświadczeń zdobytych podczas realizacji programów rewitalizacyjnych, modelowe rozwiązania w zakresie rewitalizacji społecznej dotąd niestosowane lub innowacyjne (w sensie nowego wykorzystania istniejących metod i technik), zakładające komplementarność działań społecznych i inwestycyjnych wraz z modelem partnerstwa lokalnego.
Podstawowe wytyczne MSAI:
– kompleksowe podejście: proces rewitalizacji społecznej należy postrzegać jako całościowe, długofalowe, zintegrowane działania we wszystkich sferach życia mieszkańców, obejmujące swoim oddziaływaniem całą społeczność, a nie tylko jako przeciwdziałanie patologiom społecznym w ramach jednego projektu/programu, wobec zmarginalizowanej grupy;
– partnerska współpraca wielu podmiotów: podstawą integracji społecznej jest budowanie sieci współpracy lokalnych instytucji i organizacji, utworzenie partnerstwa składającego się z partnerów wyspecjalizowanych w konkretnych, komplementarnych względem siebie obszarach;
– aktywny udział mieszkańców (empowerment): warunkiem zmiany jest uwzględnienie elementu partycypacji mieszkańców na każdym etapie Programu Rewitalizacji Społecznej poprzez m.in. konsultacje społeczne, jasne zdefiniowanie, wspólnie z beneficjentami, celów i zasad realizacji Programu; budowanie więzi i poczucia odpowiedzialności: podnoszenie poziomu wzajemnego zaufania uczestników, zawieranie kontraktów;
– dopasowanie działań do zidentyfikowanych potrzeb mieszkańców: kierunek zmian powinien opierać się na diagnozie społecznej – konieczne jest rozpoznanie specyfiki rewitalizowanego miejsca (przestrzennej, społecznej, ekonomicznej) i dostosowanie działań do tego konkretnego miejsca i jego społeczności;
– skuteczne, profesjonalne zarządzanie: jasny podział kompetencji partnerów, skuteczna komunikacja, planowanie zadań, budowanie pozytywnego wizerunku, zindywidualizowane i adekwatne do potrzeb formy wsparcia, przeprowadzanie systematycznej ewaluacji, dobór stosownych do charakteru i rozmiaru problemów metod i technik pracy.
Ze względu na różnorodność aspektów i interesów wszystkich uczestników procesu rewitalizacji konieczne jest stworzenie instrumentu, który pozwoli na prowadzenie procesu rewitalizacji w sposób skoordynowany, zintegrowany, zgodny z celami interesariuszy tego procesu. Takim instrumentem będzie Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Suchy Las.
[1] Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, Minister Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa 2016, s. 5,6.